STAJYER AVUKAT
Avukat; hukuki münasebetlerin düzenlenmesini, her türlü hukuki mesele ve anlaşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesini ve hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasını her derece yargı organları, hakemler, resmi ve özel kişi, kurul ve kurumlar nezdinde sağlayan; yargılama faaliyetinin bağımsız savunma yönünü teşkil ettikleri için yargının kurucu etmenlerinden biri olan ve bu amaçla tüm hukuki bilgi ve tecrübelerini adalet hizmetine ve kişilerin yararlanmasına tahsis ettiği için bir kamu hizmeti gören kişilere denilmektedir. Bu denli büyük önemi olan bir mesleğin mensuplarının, daha doğrusu bu mesleği icra eden ve edecek olan kişilerin belli bir hukuki birikim ve mesleği en iyi şekilde yürütebilecek yeteneğe sahip olmaları gerekmektedir. Bunu sağlamak için, Türkiye’de ve pek çok ülkede avukatlık mesleğine başlamadan önce avukatlık staj eğitimi zorunlu kılınmıştır. Bu aşamada avukat adaylarına mesleğe yönelik bazı niteliklerin kazandırılması amaçlanmaktadır. Avukatlık stajının temel amacı, stajyer avukatın stajı süresince hukuk ilkelerini ve yürürlükteki hukuk kurallarını somut olaylara uygulama yeterliliğinin geliştirilmesidir. Bunun yanı sıra, staj süresince bir avukatta olması gereken hareket tarzının geliştirilmesi ve öğrenciliğin ve/veya başka bir mesleğin (hakimlik, savcılık gibi) davranış tarzından kurtularak avukatlığın gerektirdiği davranış tarzına uyumun sağlanmasıdır.
Türkiye’de Avukatlık Stajı
Avukatlık mesleğine girişin ilk aşaması, ülkemizdeki dört yıllık eğitim veren herhangi bir hukuk fakültesinde lisans eğitimini tamamlamaktır. Türkiye’de bünyesinde hukuk fakültesi barındıran toplam seksen dört üniversite bulunmaktadır. Bu üniversitelerden bir kısmı devlet üniversitesi, diğerleri ise vakıf üniversiteleridir. Hukuk eğitimi süresince öğrencilere teorik ağırlıklı hukuk bilgisi verilir. Bu eğitim başarıyla tamamlandıktan sonra, mezun olan kişi avukatlık stajına başlama hakkını kazanır. Hukuk fakültesinden mezun olan avukat adayları, ülkemizdeki il merkezlerinde bulunan barolardan herhangi birine avukatlık stajını başlatmak amacıyla başvuruda bulunmak zorundadır. İstenilen belgeleri hazırlayarak (http://www.antalyabarosu.org.tr/Detay.aspx?ID=74144) ikamet ettiği ildeki baroya başvuru üzerine ilgili “avukat stajyeri” sıfatıyla baroya kaydı yapılır. Böylece, kişi avukatlık stajına başlamış olur. Avukatlık stajı, altışar aylık iki aşamadan oluşmaktadır:
1) Adliye Stajı
Mahkeme ve adalet dairelerinde staj, aşağıdaki sıra ve sürelerde toplam 6 ayda yapılır.
a. Cumhuriyet Savcılıklarında 15 gün,
b. Asliye Ceza Mahkemelerinde 30 gün,
c. Ağır Ceza Mahkemelerinde 1 ay,
d. Asliye Hukuk Mahkemelerinde (Ticaret, İş, dahil) 1,5 ay
e. Sulh Hukuk Mahkemelerinde 15 gün,
f. İcra Hakimlikleri ve İcra Dairelerinde 1 ay
g. İdare Mahkemelerinde 15 gün.
Avukat stajyeri, staj evresinin bu ilk altı aylık kısmında, kayıtlı olduğu baronun bulunduğu yer adliyesinde staj görür. Bu aşamada stajyerler, belirli bir programa göre, adliyede bulunan tüm mahkemelerde duruşmalara girip, gözlemde bulunur, dava dosyalarını inceleyerek pratiğe yönelik bilgiler edinirler. Altı aylık dönemi kapsayan bu aşamada stajyere, adliye ortamı ile tanışma fırsatı verilerek, davaların nasıl muhakeme edileceğinin somut olarak gösterilmesi amaçlanmıştır. Stajyer avukat, stajının ilk altı aylık kısmını tamamladıktan sonra, avukatlık stajının ikinci altı aylık kısmına başlamaya hak kazanır.
2) Avukat Yanında Yapılan Staj
Staj döneminin ikinci altı aylık kısmında stajyer, asgari beş yıllık tecrübeye sahip bir avukatın yanında çalışarak, avukatlık mesleği hakkında pratik bilgi edinir. Bu dönem de stajyerler, staj yaptığı avukatla birlikte duruşmalara girmek, mahkemeler ve idari makamlardaki işleri takip etmek dava dosyaları ve yazışmaları düzenlemek, baro tarafından verilen staj eğitim çalışmalarına katılmak ve baro yönetim kurulu tarafından verilen ve staj yönetmeliğinde gösterilecek diğer ödevleri yerine getirmekle yükümlü tutulmaktadırlar. Stajyerler, hukuk öğrenimi aşamasında öğrendikleri teorik bilgileri, stajları süresince edindikleri uygulamaya dönük bilgi ve becerileri yaşama geçirebilmek, uygulayarak öğrenmek, olası aksaklıkları görmek, kendi özgüvenlerini kazanmak amacıyla stajlarının ikinci dönemlerinde yani, avukat yanında staja başladıklarında, avukatının yazılı muvafakati ile ve onun gözetimi ve sorumluluğu altında, sulh hukuk ve sulh ceza mahkemelerinde, icra tetkik mercilerinde avukatın takip ettiği dava ve işlerle ilgili duruşmalara girebilmekte ve icra müdürlüklerinde avukat tarafından yapılan işleri yapma ve yürütme isine sahip bulunmaktadırlar. Stajyerlerin bu yetkileri, avukat yanı staj bitim tarihi itibariyle sona ermektedir. Stajyer bu süreçte avukatlık mesleğinin kapsamında yer alan işler ve avukatlık bürosunu nasıl idare edeceği hakkında bilgi sahibi olur. Pratik avukatlık bilgisi edinir. Yanında staj yapılan avukat, stajyer hakkında üçer ay arayla iki adet rapor yazarak ilgili baroya sunar. Bu raporların olumlu olması durumunda, stajyer avukat bir yıllık avukatlık stajını tamamlamış olur ve avukatlık mesleğini icra etmek amacıyla, baroya avukatlık ruhsatnamesi çıkartılması talebinde bulunmaya hak kazanır.
Bir yıl süren staj boyunca stajyere, karşılıksız herhangi bir burs sağlanmaz. Herhangi bir işte çalışması yasaktır. Avukatlık stajı süresince stajyer, Türkiye Barolar Birliği’nin (TBB) sağladığı staj kredisinden faydalanabilir. Staj kredisi, aylık 750 TL olmak üzere ayda bir kez ödenir ve başvuru tarihinden staj bitimine kadar tahsis edilir. Staj kredisinden faydalanmak için 9000 tl burs alacaksa 18.000 tl için kefil göstermek zorundadır. Staj bitiminden sonra avukatlık mesleğini yerine getirse 24 ay sonra aldığı krediyi geri ödemesi gerekir. Stajyere bu kredi dışında, kendini finanse etmesi amacıyla yararlanabileceği herhangi bir kaynak sunulmamaktadır. Hatta maddi durumu iyi olmayan ya da ailesi tarafından geçiminin sağlanmasını istemeyen avukat stajyerler; iş sözleşmesi yapmadan, sigortasız, stajın başında bürolarda çalışmaya başlayıp çok yoğun insanüstü saatlerde çalışmalarına ve kendilerinden verim beklenmesine rağmen öğrenci harçlığı niteliğinde ücretler almaktadır. Karşılaştıkları birçok sorun ücret alma yasağından kaynaklanmaktadır.
Stajyer Avukatların Yaşadığı Sorunlar
STAJYERLERİN ÜCRET SORUNU
Staj başvurusu süreci her baro için aynı şekilde işliyor gibi görünse de barolar özellikle başvuran mezunlardan farklı taleplerde bulunabilmektedirler. Bu farklılık özellikle kayıt ücreti gibi maddi konular üzerinde yoğunlaşmaktadır. Düşünün ki, ailesinin kendine sağlayabildiği kısıtlı imkânlarla veya bizzat kendi emeğiyle hayatını idame ettirip 4 yıl boyunca çoğunlukla başka bir şehirde eğitimini tamamlamış bir öğrencisiniz. Üniversiteden mezun oluyor ve avukat olarak hayata atılma sırasının size geldiğini hissediyorsunuz. Önünüzde öncelikle 1 yıl sürecek avukatlık stajı var. Kanunda yazılı olan tüm evraklarınız topluyorsunuz ve bir baroya başvuruyorsunuz. Evraklarınıza ek olarak sizden stajınızı yapacağınız baroya göre tutarı değişebilmekle beraber belli bir kayıt parası isteniyor. Hâlbuki siz yenice mezun olmuştunuz, avukatlığa para kazanmak için yönelmiştiniz. Belli bir yaşa gelip insanın ailesine hala maddi yönden büyük ölçüde bağımlı olması da gurur ve onur kırıcı bir durum tabi ki. Bu sebeple staja girmeden dahi durumunuz yeterince iyi değilse maddi koşullar sizi zorlamaya ve yıldırmaya başlıyor. Bazı barolarda staj kaydı için hiç ücret talep edilmiyorken başka barolarda az veya çok belli bir ücret ödenmeden avukatlık stajına kayıt yapılmıyor. “Kaydiye ücreti” adı verilen bu paranın hiçbir hukuki ve kanuni dayanağı bulunmuyor. Bu konuda Kamu Denetçiliği Kurumu’na yapılmış bir başvuru neticesinde çıkan bir tavsiye kararı da mevcuttur. (Kamu Denetçiliği Kurumu’nun 2016/5045 başvuru numaralı ve 20.06.2017 tarihli kararı)
· Stajyer avukatların en büyük sorunu ücretsiz olarak çalışıyor olmalarıdır. Birçok stajyer avukat hiç maaş almadan, yanlarında staj yaptıkları avukatların işlerini yapmaktadır. Kalanların çoğu ise yaşamlarını idame ettirebilecek kadar bir ücret alamamakta, “harçlık” kabilinden düşük tutarlarla çalışmaya zorlanmaktadır. Ayrıca bu süre zarfında stajyer avukatlara 5510 sayılı Kanun anlamında sigorta da yapılmamaktadır. Kısaca stajyer avukat ücret alamaz, sigortalı ve güvenceli bir işte çalışamaz. Bu anlama gelecek herhangi bir hak talebinde bulunması mümkün değildir. Uygulamada stajyer avukatlar emekleri karşılığında az ya da çok “harçlık” olarak çalıştığı bürodan bir para almaktadır. Yol ve yemek giderinin karşılanması konusunda da yeknesaklık olmadığı için bazı stajyerler bunları kendi cebinden karşılamak zorunda kalmaktadır. Birçok stajyer avukat, gece geç saatlere kadar çalışmaya zorlandıklarını, bazı hukuk bürolarında ise cumartesi günleri dahi tam gün çalışma yaptıklarını beyan etmişlerdir. Ücret sorunundan bağımsız olarak, stajyer avukatlar fazla çalışma konusunda da hak ettikleri değerlere kavuşabilmiş değillerdir. Bu durum adeta stajyer avukatlar açısından angarya oluşturmaktadır.
· Avukatlık Kanunu’nun hiçbir maddesinde stajyer avukata ücret ödenmeyeceği yazılı değildir. Stajyer avukatlara ücret ödenmesini yasaklayan tek bir madde dahi yoktur. Ne yazık ki, Avukatlık Kanunu’nun 11. maddesi stajyer avukatların aleyhine olacak şekilde geniş yorumlanmaktadır. Belki de kasıtlı olarak üretilen bu yaygın yanlışın düzeltilmesi ve ortaya çıkan bu ücret mağduriyetinin giderilmesi zorunludur. Hâkim ve savcı stajyerlerinin staj yaptıkları süre zarfında maaş ve sosyal haklarının verilmesine karşın, stajyer avukatlara aynı hakların tanınmaması, yargının üç saç ayağından biri olan avukatlara, bu duruma uygun koşullar sağlanmadığının göstergesidir.
· Ücret meselesi bu konudaki tüm diğer dinamiklerle (eğitimin süresi, sınav vb) birlikte değerlendirilmeli ve stajyerin koşulları düzeltilmelidir.
2. STAJYERİN EĞİTİMİ
· Hukuk fakültelerinde eğitimlerin istenen niteliğe kavuşamamış olması, teorik bilgilerin pratiğe dönüşmesine imkân tanıyacak bir eğitim anlayışının geliştirilememesi, ilk 6 aylık adliye stajı sürecinde mahkemelerin hiçbir şekilde stajyer avukatın eğitimine önem vermemesi ve sadece imzalarını günü gününe atmasını telkin etmesi sebepleriyle, fakülteden mezun olur olmaz kendisini uygulamanın içinde bulan stajyer avukatlar, mesleki faaliyetlerini ifa etmekte hayli zorlanmaktadır. Turizm, mimarlık, mühendislik bölümlerinde olduğu gibi yaz stajı şeklinde yapılsa; hem maddi açıdan cüzi miktar harçlık niteliğinde ödemeler yeterli hale gelebilir hem de sigortasız, maaşsız, kaygılarla, ne öğrenci ne çalışan olabildikleri tabir caizse araf durumundan kurtulmaları sağlanmış olur. Öğrenci avantajları devam eder. Daha verimli bir avukat stajyer eğitimi sağlanabilir.
· Stajyer eğitimi için Ankara, İzmir, İstanbul büroları başta olmak üzere eğitim alabilecekleri üçüncü bir platform oluşturmuştur. Staj okulu adı verilen bu platform, ek bir eğitim imkânı sağlıyor. Şu anda teorik bilgiler ağırlıkta eğitimler olsa da uygulamaya yönelik eğitimler yoğunlaştırılsa avukat stajyerlere faydasının çok daha etkili olacağı kanaatindeyim.
3- STAJYERİN YANINDA STAJ YAPTIĞI AVUKATA DAİR SORUNLAR
· Stajyer avukatlardan gelen yoğun şikayetler arasında, yanlarında staj yaptıkları “deneyimli” üstat avukatların, kendilerine adliye işleri yanında evin alışverişi, ofisin temiz tutulması, telefonları ve ziyaretçileri karşılaması, çay kahve servisi ve benzeri şahsi işlerini de yaptırmaları, kendilerine adeta vasıfsız personel gibi davranmaları, meslektaş adayı olarak göremedikleri, tutum, davranış ve söylemlerinin rencide edici olduğu, ayrıca mesleki tecrübelerini yeteri oranda aktarmadıkları sadece takip dosyası hazırlama veya sadece hacizlere katılma gibi işlere özgülenmiş olmaları. Öyle ki, bazı hukuk büroları ve avukatlar, sekreter ve takip elemanı istihdam ederek maaş, sosyal güvenlik ve yemek masrafları yapmaksızın, yerine bu işleri gördürebileceği stajyer avukatları “ucuz iş gücü” olarak kullanmaktadırlar.
· Genel kanaat, bir kişinin iyi avukat olmasının, aynı zamanda iyi eğitmen olacağı ve iyi oryantasyon sağlayacağı anlamına gelmediği yönünde oluştu. Bu sebeple yanlarına stajyer avukat alacak olan avukatların, öncelikle barolarda gerçekleştirilecek “stajyer avukat eğitimi” konulu hizmet içi eğitimlere tabi tutulması, bu eğitimleri almayan avukatların yanında staj yapılamaması, ayrıca bu eğitimleri almış olsa bile staj yapan avukat adayının da ilgili avukatı puanlayıp raporlayabileceği bir sistemin geliştirilmesi gerektiği düşünülmektedir.
4- STAJ YERİ BULMA ZORLUĞU
· Hukuk fakültelerinin sayısının 84 olmasına paralel olarak, stajyer avukat sayısında da özellikle son birkaç senede ciddi bir artış yaşandı. Buna bağlı olarak stajyer avukatlar, özellikle de büyük şehirlerde staj yapabilecekleri bir büro bulmakta çok zorlanmaktadır. Bu durum büro seçiminde dikkat etmeleri gereken hususlara özen gösterememelerine neden olmaktadır. Mesela, seçtikleri veya seçmeyi düşündükleri alanlardan uzak, avukat adayı olduğunu hissettirmeyen, sadece para kazanmak, büro işlerini yaptırmak için stajyer alan zaten yasak olan stajyer avukatların sigortalı çalışamamasından kaynaklanarak günlük 12 saate kadar varan çalışma saatlerine katlanmaya, hakları çiğnense dahi ses çıkarmamalarına ve eğitimlerine hiç katkısı olmayan yerlerde çalışmak zorunda kalmalarıyla sonuçlanıyor.
5- STAJYERLERİN ADLİYELERDE YAŞADIĞI SORUNLAR
· Stajyer avukatlar, mahkeme kalemlerinde ve icra müdürlüklerinde çalışan adliye personelleri tarafından aşağılayıcı, küçük düşürücü davranışlara tabi tutuluyor. Birçok stajyer avukatın, yasadan kaynaklanan haklarını kullanmalarına müsaade edilmiyor. Dosya incelemelerinde, icra işlemlerinde sorunlar çıkarılıyor. Bu durum, kalem ve icra personelinin, stajyer avukatların hak ve yükümlülüklerinin neler olduğunu bilmemesinden kaynaklanıyor. Bu sebeple adliye personelinin, mübaşirinden yazı işleri müdürüne dek meslek içi eğitime tabi tutulmaları gerektiği kanaati oluşmuştur. Mesela;
· TBB Avukatlık Staj Yönetmeliği’nin 13. maddesinde stajyer avukatların görevleri ve sorumlulukları belirlenmiştir. Buna göre; “...Stajyer, staj eğitim programını aksatmadan; duruşmalarda, keşiflerde, soruşturmalarda, kararın görüşülmesinde ve yazılmasında hazır bulunur.”
· “Stajyerler kendilerine verilen işlerden sorumludur. Ancak stajda, kalem görevlileri, stajyerler ve iş sahipleri arasındaki ilişkilerde karşılıklı saygı esastır. Stajyer meslek onurunu zedeleyecek davranışlardan kaçınmak zorundadır.”
6- STAJYERLERİN BAROLARA DAİR SORUNLARI
Barolar, stajyer avukat sayısındaki artışa paralel olarak artan sorunlarla ilgili olarak tedbir almıyor, aksine bu kişiler potansiyel birer oy olarak görülüyor ve artan sorunlar hasır altı ediliyor.
Staj döneminde staj avukatlara, avukatların bağlı oldukları mevzuatla ilgili eğitimler, mesleki etik eğitimi, meslek kuralları eğitimi verilmediği gibi birçok büroda kıdemli avukatlar da stajyerleri bu konularda eğitmiyor.
Staj eğitim merkezi olan barolarda, stajyer avukata genel hukuk dersleri değil, mesleki bilgi ve becerilerine ilişkin dersler verilmelidir.
Birçok baroda stajyer avukat komisyonu bulunmuyor. Stajyer avukat temsilciliği bulunmakla birlikte herhangi bir işlerliği bulunmuyor.
Stajyer avukatlar staj süreçlerinde hiçbir ücret almadıkları gibi stajlarını tamamladıktan sonra yüksek ücretler ödeyerek ruhsatlarını almaya zorlanmakta ve hatta baroya kayıt yaptırır yaptırmaz giriş keseneği şeklinde baro aidatı ödemeye mecbur bırakılmaktadır.
7- STAJYERLERİN YAŞADIĞI MOBBING, CİNSEL TACİZ GİBİ SORUNLAR
8- LGBT STAJYERLERİN SORUNLARI
9- STAJYERLERİN YABANCI DİL SORUNLARI
10- DİĞER DÜNYA ÜLKELERİNDE OLDUĞU GİBİ STAJ SONUNDA SINAV YAPILMAMASI
11- STAJYER AVUKATLARA KOTA UYGULAMASI OLMAMASI;
· Özellikle büyük şehirlerde ciddi bir yığılmanın yaşanması, baroların kapasitesini de oldukça zorlamaktadır. Kapasitenin üzerindeki stajyer sayıları, stajyerlere eşit imkanlar sunulmasına engel olduğu gibi, stajyer avukat eğitimlerinin de niteliksizleşmesine sebep olmaktadır. Adliye stajının, stajyer avukatın kendi çabasından öteye gitmemesine neden olmaktadır. Hakimler ve savcılarımızdan almaları gereken eğitim neredeyse imkânsız hale gelmektedir.
12- ŞİRKET AVUKATLARI YANINDA STAJ YAPILAMAMASI
13- AVUKAT RUHSATININ VEYA STAJININ İPTALİYLE KORKUTULMASI
Günümüzde incelediğimiz sorunlar avukat stajyerler için zorlayıcı gözüküyor. Mezun olmaktan korkutabilir fakat unutulmamalıdır ki; bu sadece 1 yıl sürecek. Daha önemlisi bu sorunlarla karşılaşmaktan kaçınabiliriz. Stajımızı yapacağımız büroyu seçerken çok dikkatli olmalıyız. Tek bir büroyla sınırlı kalmayıp bize faydalı olacak olan büroyu aramalıyız. Nasıl bir büro daha faydalı olur dersek;
a) Mümkün olduğu kadar geniş yelpazede dava çeşitliliği sahip olması gerekir.
b) Stajyerin ayak işleriyle heba olmaması gerekir. Adliye işlemleri hayati düzeyde önemlidir ve her stajyer adliye işlemlerinde ustalaşmalıdır fakat adliye işlemleri stajın %70'inden fazlasını işgal ediyorsa orada bir sıkıntı vardır. Sizin mesleği öğrenebilmeniz için dilekçe yazmanız, hukuki araştırmalar da yapmanız gerekiyor.
c) Yanında çalışan avukatların onun bir stajyer avukat olduğunun farkında olması gerekir. Stajyer çalıştıran avukat, stajyerin bu durumunu bilmeli, onunla empati kurmalı, ona yapacağı işi en ufak detayına kadar anlatmalı ve stajyerin sorularını sabırla cevaplamalıdır. Özellikle size talimat verecek avukatların bu sabra sahip olması çok önemlidir. Aksi durumda çok büyük iletişim sorunları ortaya çıkacaktır. Uygulama dilini öğretmelidir.
d) Yanında çalışan avukatların onun bir insan olduğunun farkında olması gerekir. Normalin üstünde mesai saatleri ve iş yükü yüklememelidir.
e) Kötü söz söyleme, mobbing, ses yükseltme gibi durumları kesinlikle tolere etmeyin.
Avukatlarla aranızdaki tek farkın tecrübe olduğunu ve bir yıllık stajdan sonra sizin de avukatlık ruhsatı alacağınızı unutmayın. Unutanlara da hatırlatmaktan çekinmeyin. Huzur, kazandığınız paradan çok daha değerlidir. O kadar değerlidir ki paha biçilemezdir. Huzuru paraya tercih ederken içiniz rahat olsun. Avukatlık mesleğini de mutluluğunuzu sağlamak için yaptığınızı unutmayın. Stajyer avukatken de stajınızı uzatmadan yanında staj yaptığınız avukatınızı değiştirebilirsiniz.
Hukuku seven, tecrübelerini aktarabilecek, staj eğitiminizi ve hayatınızı önemseyecek, olumsuz koşulları ortadan kaldıramazsa bile en aza indirebilecek, sizi en iyi şekilde mesleğe hazırlayacak avukatlarında olduğunu unutmayın. İncelediğimiz sorunların çözümlerinin mümkün ve oldukça kolay olabileceğini farkında olun. Değişim bizim ellerimizde …
KAYNAKÇA
https://www.avukathaklari.net/stajyer-avukatlarin-yasadigi-sorunlar-ve-cozum-onerileri/
https://www.hukukihaber.net/mesleki-hukuk/stajyer-avukatlarin-sorunlari-uzerine-h367900.html
http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/hgdmakale/2009-1/11.pdf
https://www.istanbulbarosu.org.tr/MenuContent.aspx?id=1
https://lawtudent.com/kariyer/stajyer-avukat-olacaklar-icin-buro-secme-ve-is-gorusmesi-rehberi/