YÜRÜYEN SÖZLÜK OLMA!
Hukuk nedir? Hukuk düzeni nedir? Adalet nedir? Bu kavramların her birini ayrı birer kavram olarak açıklayabilir miyiz? Bir kavramı açıklarken o kavramın anlamını tam olarak ortaya koyuyor muyuz? Bu yazımda “hukuk” kavramı üzerinden kavramlara nasıl bir tanım getirmemiz daha yararlı olacak onu anlatmaya çalışacağım sizlere. Geçelim mi?
Hukuk gramatikal olarak baktığımız zaman “hak” kelimesinin (kişinin menfaatleri) çoğuludur. Yani “haklar” kavramına karşılık gelir ama sadece bu şekilde bakmak ne kadar doğrudur bir kişinin menfaatlerinin tamamını belirten bir kavrama? İşte bu bakış açısı tam bir açıklama getiremediği için hukuk kavramına şöyle birkaç adım geriye gelip bakmak gerekir. Hukuk kavramına “kural” kavramı eklenir mesela. Kural kavramı eklenince ortaya düzeni sağlama amacı çıkar. Çünkü her kişinin kendi menfaatleri bulunur lakin bu menfaatlerini kullanırken bir başka kimsenin menfaatlerini etkilemesi kişilerin beraber yaşama ihtiyacını karşılama gereksiniminden ortaya çıkan “toplum” içerisinde bir karmaşa ve kaos ortamı meydana getirir. Böyle bir durumla karşı karşıya kalmamak için menfaatler kullanılırken belli kurallarla çizilmiş çerçeve ile sınırlandırılmalıdır. İşte “hukuk düzeni” bu çizilecek olan çerçeveyi çizer kişilere. Her kural illaki yazılı olmak zorunda değildir yeter ki o toplumda o kurala uyulması gerektiğine bir inanç olsun. İşte bu inancın oluşmasında karşımıza “adalet” kavramı çıkıyor. Aslında burada da hukuk kavramına yargı, müeyyide(cezalandırma) gibi kavramlar eklemiş oluyoruz. Bir başkasının menfaatlerini ihlal eden veya kötüye kullanan eylemlerde bulunan kişiler adaletin “şaşmaz terazisi(?)” önünde hesap vermelidir ki bu tür eylemlerde bulunan kişileri caydıracak bir hususun varlığı söz konusu olsun. Yani gördüğünüz üzere hukuk kavramı öyle tek satırla tanımlanabilecek bir kavram olmamakla beraber hukuk düzeni ve adalet kavramları da hukuktan ayrı düşünülmesi şöyle dursun hukuk kavramını taçlandıran kavramlar olarak karşımıza çıkıyor.
Yazardan nacizane bir tavsiye olsun: “Sadece bu metinde bahsettiğim kavram için değil herhangi bir kavramı sadece lafzına(gramerine) bakarak anlamlandırırsanız elinizde sadece kuru kuruya bir sözlük cümlesi kalır ve böyle kavramların size tek kazancı ayaklı bir sözlük olmanız olacaktır. Ben derim ki taçlandırın karşınıza çıkan kavramların anlamlarını, aktarın bu anlamları başkalarına ki koca bir ansiklopedi olun herkesin bakmak istediği her türden açıklamanın, anlatımın bulunduğu.”
Vesselam…